آثار تقواپرهیزگاری، خویشتن داری در برابر خواهش های نفسانی، پرهیز از موجبات خشم خداوند را تقوا گویند. تقوا دارای اثات دنیوی و اخروی می باشد. آثار تقوا به دنیوی و اخروی و آثار دنیوی به فردی و اجتماعی قسمت می شوند؛ ۱ - آثار دنیوی-فردیبرخی آثار فردی تقوا عبارت‌اند از: ۱) هدایت: «هـذا بَیانٌ لِلنّاسِ وهُدًی ومَوعِظَةٌ لِلمُتَّقین» ۲) قدرت تشخیص حق از باطل: «اِن تَتَّقوا اللّهَ یَجعَل لَکُم فُرقانـًا» ۳) جلب دوستی پروردگار: «بَلی مَن اَوفی بِعَهدِهِ واتَّقی فَاِنَّ اللّهَ یُحِبُّ المُتَّقین» «اِنَّ اللّهَ یُحِبُّ المُتَّقین» ۴) برون‌رفت از تنگناها، نجات از سختی‌ها و شبهات و آسان شدن کارها و مشکلات: «و مَن یَتَّقِ اللّهَ یَجعَل لَهُ مَخرَجـا» «و مَن یَتَّقِ اللّهَ یَجعَل لَهُ مِن اَمرِهِ یُسرا» «فَاَمّا مَن اَعطی واتَّقی • وصَدَّقَ بِالحُسنی • فَسَنُیَسِّرُهُ لِلیُسری» ۵) روزی غیر مترقبه: «و مَن یَتَّقِ اللّهَ... • و یَرزُقهُ مِن حَیثُ لا یَحتَسِبُ » که به فرموده امام صادق علیه السلام، این روزی برکتی است که خداوند به مال انسان می‌دهد. ۶) اصلاح کارها: «یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا اتَّقُوا اللّهَ وقولوا قَولاً سَدیدا • یُصلِح لَکُم اَعمــلَکُم ویَغفِر لَکُم ذُنوبَکُم» که به گفته برخی مفسران اصلاح عمل به این است که خداوند آن را بپذیرد یا از سر لطف، انسان را به انجام دادن کار صالح موفق کند. ۷) بشارت‌های الهی: «اَلَّذینَ ءامَنوا و کانوا یَتَّقون • لَهُمُ البُشری فِی الحَیوةِ الدُّنیا» این بشارت ها وعده‌های خداوند در قرآن مجید به متقیان است [۱۸]
التفسیر الکبیر ج۱۷، ص۱۲۸.
و به گفته‌ای، مراد، بشارت ملائکه رحمت به پرهیزگاران هنگام مرگ [۱۹]
التفسیر الکبیر ج۱۷، ص۱۲۸.
و بر اساس روایتی، رؤیای نیکوی خود مؤمن یا دیگران درباره وی است. [۲۰]
التفسیر الکبیر ج۱۷، ص۱۲۷.
بر پایه این آیه شریفه: «فَاِنَّما یَسَّرنـهُ بِلِسَانِکَ لِتُبَشِّرَ بِهِ المُتَّقینَ» که بیان می‌کند مفاهیم قرآن برای بشارت دادن به متقیان با بیان پیامبر گرامی صلوات الله علیه و ساده و فهم پذیر شده است، تفسیر نخست، قوی تر است و بیشتر این بشارت‌ها به استناد آیات دیگر، بشارت هایی هدایتی و موعظه‌ای و تذکرگونه است که انسان را از ورطه سقوط و عذاب الهی می‌رهاند و به بهشت جاودان] و نعیم ابدی رهنمون می گردد: «الـم • ذلِکَ الـکِتـبُ لارَیبَ فیهِ هُدًی لِلمُتَّقین» «هـذا بَیانٌ لِلنّاسِ وهُدًی ومَوعِظَةٌ لِلمُتَّقین» «و اِنَّهُ لَتَذکِرَةٌ لِلمُتَّقین » و نیز سایر آیات. امام خمینی اثر تقوا را پاک شدن نفس از کدورت‌ها و آلایش‌ها می‌داند که به دنبال آن اعمال نیکو تاثیر بیشتری در آن داشته و به هدف نزدیک‌تر می‌شود. سرّ بزرگ عبادات نیز که تمرین انسانی و نفوذ اراده آن است، بهتر انجام می‌گیرد. به اعتقاد امام خمینی تقوا نه‌تنها سبب تقویت اراده می‌شود، قوای مادی انسان را نیز تحت سیطره ملکوت نفس قرار می‌دهد. بنابراین اگر کسی تقوا پیشه سازد، اهل سعادت و نجات خواهد شد. امام خمینی قبولی عبادت را از مهم‌ترین آثار تقوا شمرده است و معتقد است تقوای باطن که تطهیر نفس از اخلاق ناپسند است، از شرایط صحت نماز اهل باطن است و انسان تا به مرتبه تقوا و ایمان نرسیده باشد، نمازش معراج مؤمن و سبب قرب الهی نیست، بلکه همچنان در بیت نفس است و کسی که به تمام مراتب تقوا می‌رسد، عقل، روح و قلب و تمام قوای ظاهری و باطنی‌اش سالم می‌ماند و دشمنی‌ها از باطنش ریشه‌کن می‌شود. امام خمینی تقوا را در گستره علم، ضامن حفظ اعتماد و سعادتمندی در دنیا و آخرت و تربیت صحیح نسل‌های آینده دانسته و معتقد است تطمیع‌ها و تهدیدها در دانشمند متقی تاثیر نمی‌گذارد و او را از رسالتش باز نمی‌دارد. امام خمینی علم بدون تقوا را موجب فساد و تباهی می‌داند. به اعتقاد امام خمینی ضرر عالم بی تقوا برای اسلام بیش از هر شخص دیگری است و چه‌بسا عالم بی تقوا که با کتاب و سنت، مردم را منحرف کند و آنها را به‌گونه‌ای مطرح کند که موجب انحراف مردم شود. [۳۷]
خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۳، ص۴۸۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۲ - آثار دنیوی-اجتماعیبعضی آثار اجتماعی تقوا که گاهی در کنار صبر بر آن تأکید شده عبارت‌اند از: ۱) بهره مندی از برکات آسمان و زمین: «ولَو اَنَّ اَهلَ القُرَی ءامَنوا واتَّقَوا لَفَتَحنا عَلَیهِم بَرَکـت مِنَ السَّماءِ والاَرضِ ولـکِن کَذَّبوا فَاَخَذنـهُم بِما کانوا یَکسِبون» ۲) برخورداری از امداد الهی: «بَلی اِن تَصبِروا وتَتَّقوا و یَأتوکُم مِن فَورِهِم هـذا یُمدِدکُم رَبُّکُم بِخَمسَةِ ءالـف مِنَ المَلـئِکَةِ مُسَوِّمین • وما جَعَلَهُ اللّهُ اِلاّ بُشری لَکُم ولِتَطمَئِنَّ قُلوبُکُم بِهِ ومَا النَّصرُ اِلاّ مِن عِندِ اللّهِ العَزیزِ الحَکیم» و آیاتی دیگر. ۳) حفظ و حراست الهی و خنثی شدن توطئه های دشمنان: «اِن تَمسَسکُم حَسَنَةٌ تَسُؤهُم واِن تُصِبکُم سَیِّئَةٌ یَفرَحوا بِها واِن تَصبِروا وتَتَّقوا لا یَضُرُّکُم کَیدُهُم شیــًا اِنَّ اللّهَ بِما یَعمَلونَ مُحیط» ۴) ایمن بودن از عذاب الهی: «واَنجَینَا الَّذینَ ءامَنوا وکانوا یَتَّقون»و نیز آیاتی دیگر. ۳ - آثار اخرویپارهای از آثار اخروی تقوا عبارت اند از: ۱) آخرت نیکو، فرجام پسندیده و رستگاری: «والأخِرَةُ عِندَ رَبِّکَ لِلمُتَّقین» «والعـقِبَةُ لِلمُتَّقین» «... واُولـئِکَ هُمُ المُفلِحون» «واتَّقوا اللّهَ لَعَلَّکُم تُفلِحون» و نیز آیات دیگر. ۲) پاداش آخرتی عظیم: «لِلَّذینَ اَحسَنوا مِنهُم واتَّقَوا اَجرٌ عَظیم» «واِن تُؤمِنوا وتَتَّقوا فَلَکُم اَجرٌ عَظیم» «واِن تُؤمِنوا وتَتَّقوا یُؤتِکُم اُجورَکُم» ۳) زدوده شدن کینه از دل‌های متقیان و ایجاد برادری میان ایشان در آخرت و روز قیامت : «اِنَّ المُتَّقینَ فی جَنّـت و عُیون • و نَزَعنا ما فی صُدورِهِم مِن غِلّ اِخونـًا عَلی سُرُر مُتَقـبِلین» ؛ «الاَخِلاّءُ یَومَئِذ بَعضُهُم لِبَعض عَدُوٌّ اِلاَّ المُتَّقین» ۴) نجات از آتش عذاب و جهنم سوزان، خوف و اندوه و بدی‌ها: «ثُمَّ نُنَجّی الَّذینَ اتَّقَوا و نَذَرُ الظّــلِمینَ فیها جِثیـّا» «و یُنَجّی اللّهُ الَّذینَ اتَّقَوا بِمَفازَتِهِم لا یَمَسُّهُمُ السّوءُ ولا هُم یَحزَنون» و نیز آیات دیگر. ۵) برتری بر کافران در روز قیامت: «والَّذینَ اتَّقَوا فَوقَهُم یَومَ القِیـمَةِ واللّهُ یَرزُقُ مَن یَشاءُ بِغَیرِ حِساب» ۶) بهره مندی از بهشت و نعمت‌های آن: «اِنَّ لِلمُتَّقینَ عِندَ رَبِّهِم جَنّـتِ النَّعیم» «اِنَّ المُتَّقینَ فی جَنّـت ونَعیم • فـکِهینَ بِما ءاتـهُم رَبُّهُم» و نیز سایر آیات نظیر آن. ۷) نعمت‌های ویژه ابرار: «و لـکِنَّ البِرَّ مَنِ اتَّقی» برای پرهیزگاران نیز هست. چند آیه ابتدایی سوره انسان ، به اتفاق مفسران شیعه و بسیاری از مفسران اهل سنت [۸۵]
التفسیر الکبیر ج۳۰، ص۲۴۲-۲۴۳.
در شأن حضرت علی علیه السلام، حضرت فاطمه علیها السلام، امام حسن و امام حسین علیهما السلام فرود آمده‌اند و مراد از «ابرار» در این سوره ایشان‌اند که مصداق بارز پرواپیشگان‌اند.۴ - پانویس۵ - منابع• دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله تقوا. • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. رده‌های این صفحه : دیدگاه های اخلاقی امام خمینی
|